Nordaust-Grønland – Eirik Raudes Land

Etter kvart så forstod Sunnmøringane at dersom denne landfangsten på Nordaust-Grønland skulle verte effektiv, så måtte dei gå i land, bygge hytter og bu der heile året. Det var særleg polarrev dei fann her i store mengder. Den kvite og blå polarreven, som har nært slektskap med den norske fjellreven, finnast overalt i Nordaust-Grønland. Den var lett å få auge på, og var lett å fange i enkle klappfeller.

I perioden frå 1926 til 1959 vart det i gjennomsnitt fanga ca. 1000 Polarrev årleg, derav ca. 15 % var blårev.

I 1905 prøvde dei seg med den første ekspedisjonen som skulle overvintre. Men skøyta «Idræt» som vart brukt, vart skrua ned i isen før dei kom inn til land, og dei miste heile utrustninga si.

Diverre så drukna leiaren og ein mann til.

I 1908 var den neste ekspedisjonen klar. Det var «Floren» – ekspedisjonen med sju mann og Severin Liavåg som leiar. Diverre så drukna leiaren og ein mann til under isbjørnfangst ute på fjordisen.

«7 de juni»-ekspedisjonen med Vebjørn Landmark som leiar reiste opp i 1909. Dei gjekk i land ved Germania Hamn på vel 74 grader nord. Den ekspedisjonen vart utsett for mangelsjukdomen skjørbuk, ein mann døde og fleire vart sjuke. Resultatet av dei to første ekspedisjonane var ikkje stort og det var eit opphald nokre år før neste overvintring fann stad.
Men dette var pionerane.

Desse Sunnmøringane hadde no synt at det gjekk an å bu her og fangste i desse ugjestmilde stroka. Men tapa, og det heller dårlege fangstutbytte desse to første ekspedisjonane hadde, gjorde at det vart eit opphald i overvintringsfangsten fram til 1922 då Johan A. Olsen frå Troms drog over til Nordaust-Grønland med M/S «Anni 1».

I samarbeid med Geofysisk Institutt i Tromsø hadde ekspedisjonen med radiostasjon som vart etablert i Myggbukta. Her skulle det sendast daglege meteorologiske vêrmeldingar, og frå 14. oktober 1922 vart det sendt regelmessige vêrmeldingar til Tromsø via Jan Mayen. Det skulle vise seg at desse vêrvarslingane frå Myggbukta skulle få stor betyding for den internasjonale vêrvarsling. Det vart derfor bestemt at den meteorologiske teneste i Myggbukta skulle halde fram, og sommaren 1923 drog Mikal Olsen avstad med avløysingsmannskap om bord i «Conrad Holmboe».

I tillegg til hovudhuset i Myggbukta bygde dei også hytte ved Kap Franklin i 1922. Fangstutbytte vart bra, særskilt med rev, isbjørn og ulv. Dei utvida fangstterrenget og bygde fleire hytter i området.

Men året 1923 var eit vanskeleg år i Grønlandsisen, faktisk med dei verste isforhold dei til då hadde sett. «Anni 1» med Johan Olsens ekspedisjon forsvann sporlaust på heimvegen. «Conrad Holmboe» vart faste i isen og dreiv med den ned til Scoresbysund og kom seg som havarist inn til Island.

M/K «Ørnen» med Meyer Olsens ekspedisjon kom seg ikkje inn til kysten og måtte snu og gå til Svalbard. M/K «Polarulv» som vart send av stad for å unnsette «Anni 1» og «Conrad Holmboe» forliste nord om Island og mange i mannskapet kom vekk. Det danske ekspedisjonsskipet «Teddy» forliste også i Grønlandsisen same sommar.

Nils Foldvik, Hallvard Devold og Frits Øien frå Geofysisk Institutt rusta ut, saman med tre fangstmenn, for overvintringsfangst og drift av radiostasjonen i 1926. Foldvik-ekspedisjonen kom til å få grunnleggande betyding for den vidare norske aktivitet på Nordaust-Grønland, og dette kom i første rekkje av at Hallvard Devold hadde overtydd ekspedisjonen om å ta med trekkhundar frå Noreg, og det visste seg å vere av stor betyding.

Frå tidlegare var norske fangstmenn vande med små terreng frå Svalbard og Jan Mayen. På Nordaust-Grønlands enorme vidder må fangstfolk drive over store felt. Foldvik-ekspedisjonen forstod dette og man forstod også at fangstmennene ville ha stor hjelp av hundespann. Forutsetninga for fangst over store områder var vidare at ein bygde ei rekkje hovudstasjonar med eit stort antall mindre fangststasjonar, bistasjonar, plassert med ein kort dagsreise mellom kvar. Dei bygde i alt 15 hytter i området.

Frå no av vart det årvisse overvintringsekspedisjonar til Nordaust-Grønland. Hird-ekspedisjonen kom i 1927-1929. Finn Devold sin første ekspedisjon utrusta i 1928 og skulle overta Myggbukta med vêrtenesta etter Foldvik-ekspedisjonen. Ekspedisjonen gjorde i 1928 det første forsøk på levandefangst av rev for oppdrett, og dei hadde til jul om lag 100 rev i revegarden, men det enda med at dei vart slakta for pelsing.

I ei 30 årsperiode 1908 til 1938 hadde vi følgjande overvintringsekspedisjonar i Nordaust-Grønland:

Sommaren 1932 drog heile seks overvintringsekspedisjonar frå Noreg til Aust-Grønland. Dei spreidde seg frå Lindenow-fjorden til Dove-bukta ved Germanialand. Den sørlegaste ekspedisjonen var Brandal-ekspedisjonen som kom i land i eit området som skulle vise seg å ha lite fangst. Men ekspedisjonen hadde to andre oppgåver:

1. Å opprette ein permanent meteorologisk radiostasjon i området nord for Lindenow-fjorden. Landsetting av nye overvintrarar ved Mortensen-ekspedisjonens hus og bygging av nye hytter i dette området.
2. Å opprette ein midlertidig meteorologisk radiostasjon (i samband med polaråret 1932-33) i Storfjorden. Radiostasjonen Torgilsbu vart oppretta etter planen, og fire nye hytter vart bygde i distriktet. Torgilsbu Radio vart seinare overteken av den Norske stat som overlot administrasjonen til Norges Svalbard og Ishavsundersøkelser.

Men denne aktiviteten som nordmenn her dreiv, «terga» opp danskane , som hadde fått herredøme over dette landet i «Kieltraktaten» frå 1814. Då Danmark i 1921 kunngjorde at dansk overherredøme gjaldt heile Grønland, protesterte Noreg på grunn av dei store fangst- og fiskeriinteressene ein hadde på Aust-Grønland. I 1924 vart Aust-Grønlandsavtalen inngått. Denne løyste dei praktiske spørsmåla om fiske og fangst, men ikkje suverenitetsspørsmålet.

I 1931 gjennomførte Hallvard Devold ein privat okkupasjon av distriktet omkring den norske radiostasjonen i Myggbukta som straks vart stadfesta av den norske regjeringa ved kongeleg resolusjon. Danmark tok saka inn for Den internasjonale domstolen i Haag og vart ved dom av 5. april 1933 tilkjent suvereniteten over heile Grønland.

Noreg fekk så ein frist på 10 år til å avvikle fangstinga, men på grunn av siste verdskrigen vart denne fristen forlenga. Men frå 1959, då «Polarsel» vart send i veg for å rydde opp i området, vart all norsk fangsting i Nordaust-Grønland slutt.