«Signalhorn» sette Vesterisrekord

I eit avisintervju som 70-års jubilant, sa Bjarte at favorittskuta hans var ”Signalhorn” Det høyrest truleg ut det. Det var første skuta han var skipper på, og han var skipper der om bord i omlag 15 år. Dessutan var det med den skuta han sette Vesterisrekord, som skinnvrakaren kalla det.

“Signalhorn” var bygd i 1914 og ombygd i 1934. I 1951 vart skuta på ny bygd om, med ein retteleg rana isbaug. Hekken var utoverfallande av kuttartype. Det var ei fin skute, med den runda baugen, og den lave utoverfallande hekken. Overbygget stod nesten rett over keisinga. Skuta var kvitmala, med gule master og gul skorstein.

Skuta var 112,5 fot lang og bredda var 21,7 fot. Hovudmotoren var ein Crossley 52 mod, Diesel 2SC SA 6cy 265×345 – 450 hk, med fast propell.

Overseglinga var som vanleg, det vil seie utan noko spesielle hendingar. Skuta hadde oppe storsegl. Som så ofte før hadde dei med post og varer til stasjonen på Jan Mayen.

Etter Jan Mayen kursa dei nordvest. Etter ei tid møtte dei isen og dei begynte å gå inn i gjennom.

Etterkvart som dei gjekk inn gjennom isen såg dei meir og meir sel. Denne var delvis nykasta(nyfødd). Dei var einaste skuta. Om kvelden såg dei tre skuter i kanten, dei låg med sløkte lanterner, spente på om dei framleis var aleine første fangstdagen. Det var dei, det var berre å starte å fangste. Isen var flott å fange på, flat som eit stovegolv, er det sagt, det var forholdsvis mildt, men noko skodde. Skyttarar og fangstfolka er på isen med hakapik og dragartau. Ungane vart avliva og dratt i store dungar, det kunne vere dungar på over 100 stykkje. Etterpå kom skuta, og ein mann sprang med ut frå skuta til dungen med jollen. Ungane vart så lagt i eit taunett – ”Piselestnett” som så vart huka på jollen – vaieren, og dregne om bord i skuta.

Fangsten gjekk føre seg i eit rivande tempo frå grålysninga om morgonen til seine kvelden. Dersom ein var så heldige i løpet av dagen at ein kom i nærleiken av skuta, kunne ein stikke om bord og hive i seg litt mat, og så var det å kome seg på isen igjen. Når mørket kom, og det vart uråd å fangste meir, kom karane flokkvis attende til skuta. I blant kunne ho vere vanskeleg å sjå, men dei visste at Bjarte hadde dei i kikerten. Han arbeidde med å jolle om bord dungane samtidig som han var på veg å hente karane.

«Då var det å kome seg i messa å få seg ein sein middag og ein Rød Mix. Så var det å kome seg på dekk og begynne å flå dagens fangst.» mintest Birger Brandal.

Heile skuta var full av dyr. Det var berre å finne seg ein plass å begynne å flå seg ned gjennom dungen. Berre det å flå seg ned til dekket, slik at ein kunne stå skikkeleg, var ein stor jobb. Arbeidet med å flå tok lang tid, så det vart seint på natt før dei hadde flådd unna. Talet dyr på dekk var ikkje så svært i forhold til på Newfoundland. Men plassen på skuta var berre ein liten del av Newfoundlandsskutene. Dessutan var det ein del nykasta dyr, og dei er vanskelege å flå. Lykka var at det var forholdsvis mildt, om ikkje hadde det vorte enno verre. Etter at dyra var flådde, vart skinna spylt og vaska, og så lagt utover for å kjøle seg av. Då omsider var det å få seg litt søvn før det var opp til ein ny dag. Det vart ikkje mange timar med søvn første veka av fangstinga.

For å kome skikkeleg i gang slike dagar er det viktig med ein solid frukost. Etter frukost var det ut på dekk for å ranke opp skinna frå gårsdagen slik at det var plass til nye dyr og skinn denne dagen.

Dette arbeidet heldt dei på med i ni døgn. Frå første dag av brukte dei ikkje radioen. ”Signalhorn” var aleine, og dei ynskte slett ikkje at heile floten av skuter skulle peile dei, og med det kome inn til kastet dei no var aleine om.

”Om natta slekte vi alle lanterner, og var også svært forsiktige med anna lys. Tente du ein røyk var Bjarte dansande galen om du ikkje skjerma flammen med neven. I blant kunne vi sjå lys frå andre skuter som gjekk forbi ut ved kanten. Men desse såg ikkje oss. Dessutan var det tidvis også litt skodde, ei og anna snøbye gjorde og at sikta ikkje var den beste”, fortalte Birger Brandal.

Kjell Myrene var maskinassistent. «Fleire netter når eg var aleine på vakt, tok eg meg ein runde rundt skuta og plukka nokre kvitingar. Eg innsåg raskt at dette var ikkje så lurt, men fangstiveren var stor, så eg får skulde på den og at eg var ung og uerfaren».

Ottar M. Brandal som var skipper på ”Aarvak” svara slik på mitt spørsmål om dei ikkje lurte på kvar ”Signalhorn” var: ”Sjølvsagt gjorde vi det, men Bjarte var ikkje den som var oftast i radioen, så det tok nok nokre dagar før vi begynte å lure”.

Etter som dagane gjekk, vart det smått med plass på dekk. For at skinna ikkje skulle surne, var det viktig at dei var skikkeleg kalde før dei vart platta ned i på tankane eller i lasterommet.

Den 27. mars sendte skipper Bjarte Brandal telegram til reiarlaget om at dei hadde passert 5000 kviting. Han fekk prompte telegram attende frå reiarlaget med spørsmål om det var ein null for mykje? Då vart dei peila av dei andre skutene, så frå då av visste alle kvar ”Signalhorn” var. Dei fangsta til dei hadde 5800 kvitungar. Då begynte dei å gå utover mot kanten. Isen var tett og teit, og den var mykje verre å gå ut av enn den hadde vore å kome seg inn i til kastet”.

Utfør kanten starta dei å leite etter blueback, i løpet av ei god veke plukka dei gode 400 blueback. Då er skuta meir enn fullasta og skal heim. Då kom stormen, så dei måtte vente på betre vêr før dei startar på heimvegen.

”Aarvak” låg i same området som ”Signalhorn” i stormen. Ein isfot trefte roret til «Aarvak», roret snurrar ukontrollerbart rundt. Ein mann får handa slått av på to plassar, og styringa vert skada. Når veret roa seg, rigga ”Aarvak” til naudstyring av taljar, for å gå til Island for reparasjon. Dei to skipperane avtalar å gå saman sørover mot Island før dei kursa kvar sin veg.

”Signalhorn” kom til Brandal den 17. april, ein god månad hadde dei vore borte. I dagboka har skipper Bjarte Brandal notert, 6273 skinn, fangstverdi 468 000,-. Mannskapsluten var i overkant av 10.000,- kroner.